ਇਕਾਂਤ ਤੋਂ ਸਪਾਟਲਾਈਟ ਤੱਕ: ਰਾਧਾ ਸਵਾਮੀ ਡੇਰਾ ਮੁਖੀ ਦਾ ਬਦਲਦਾ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ-ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ
ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਰਾਧਾ ਸਵਾਮੀ ਡੇਰਾ ਮੁਖੀ ਨੇ ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਦੂਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਦਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਗਵਾਈ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਰਲੱਭ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਅਕਸਰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਧਿਆਨ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪਤਾ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਇੱਕ ਅੰਤਰਮੁਖੀ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਅਤੇ ਡੇਰੇ ਨੂੰ ਬੇਲੋੜੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਂ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਸਮਝਿਆ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਤਬਦੀਲੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ। ਰਾਧਾ ਸਵਾਮੀ ਬਾਬਾ ਜੀ, ਜੋ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਇਕਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੱਧਦੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਵੱਡੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਮਾਗਮ ਹੋਣ, ਵੱਡੇ ਭਗਤੀ ਸਮਾਗਮ ਹੋਣ, ਜਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਾਰਜ ਹੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਧੇਰੇ ਨਿਯਮਤ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਨੇ ਵਿਆਪਕ ਜਨਤਕ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਤੇ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਦੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਪੈਟਰਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਚਰਚਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਕੁਝ ਨਿਰੀਖਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਡੇਰੇ ਦਾ ਵਧਦਾ ਅਨੁਯਾਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੱਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੰਪਰਦਾ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਮਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਜਨਤਕ ਉਮੀਦ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਨੂੰ ਸੰਗਤ ਲਈ ਭਰੋਸਾ ਦੇਣ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਏਕਤਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਸਦਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭਲਾਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਹਨ।
ਦੂਸਰੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਰਣਨੀਤਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਧਦੇ ਲਾਂਘਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਾਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ, ਸਮਾਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਧਰਮ ਸਹਿਯੋਗ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਹੈ – ਸਿਧਾਂਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਡੇਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ, ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਧੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ-ਮੁਖੀ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਰਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਉਮੀਦਾਂ ਅਤੇ ਜੁੜਨ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਮੰਗਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਵੇਂ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਰਾਧਾਸੁਆਮੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਉਭਰਦਾ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਡੇਰਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਧੀ ਹੋਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਪਰਦਾ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਆਕਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਮਕਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚਕਾਰ ਬਦਲਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲ ਇਹ ਦੱਸਣਗੇ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਪੜਾਅ ਹੈ ਜਾਂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਪੁਨਰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।
