ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਹਾਨ ਨਕਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ – ਜਿੱਥੇ ਡਰਾਮੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਭ ਕੁਝ ਮਜ਼ਾਕ ਸੀ

ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਕਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸੈਸ਼ਨ ਦੇਖਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੇ ਮਜ਼ਾਕ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨਾਲ ਸ਼ੱਕੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਿਲਦਾ-ਜੁਲਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ – ਸਿਰਫ਼ ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਘੱਟ ਵਾਕਆਊਟ ਨਾਲ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਲਈ, ਸਪੀਕਰ ਨੂੰ ਹਰ 10 ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ “ਆਰਡਰ! ਆਰਡਰ!” ਨਹੀਂ ਚੀਕਣਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ “ਵਿਧਾਇਕ” ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਾਗਜ਼ਾਤ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਬੂਤਰਾਂ ਵਾਂਗ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ।

ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਕਲੀ ਸੈਸ਼ਨ “ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ” ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਸੀ। ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਸ ਨੇ ਉਲਝਣ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਨਕਲੀ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਬਹਿਸ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਤਰਕ ਸੀ – ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ। ਕੁਝ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਸਨ, ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, “ਏਹ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ? ਲੋਕ ਸਭਾ ਚ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਕਰਦੀ ਆ ਹਾਂ?”

ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ। ਨੌਜਵਾਨ “ਵਿਧਾਇਕਾਂ” ਨੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦੇ ਉਠਾਏ – ਉਹ ਵਿਸ਼ੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਯਾਦ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਦੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਸਲ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੇਆਰਾਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇਤਾ ਨੇ ਫੁਸਫੁਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, “ਏਹ ਬੱਚੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਨੇ… ਏਹ ਜੇਹਰੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਨੇ, ਅਸੀ ਤਾ ਜਵਾਬ ਹੀ ਨੀ ਤਾਇਰ ਕੀਤਾ!”

ਨਕਲੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਈ – ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨਾ, ਸਵਾਲ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹੱਲ ਸੁਝਾਉਣਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੈਰ-ਵਾਜਬ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ, ਹੱਲ ਸੁਝਾਉਣਾ ਇੱਕ ਖ਼ਤਰਨਾਕ, ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਕਲੀ ਖਜ਼ਾਨਾ ਬੈਂਚਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੋਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਬਿਨਾਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ – ਅਸਲ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪੱਧਰ ਕਦੇ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਨਿਰੀਖਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਘਟਨਾ ਇੱਕ “ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਪੰਜਾਬ” ਦੇਖਣ ਵਾਂਗ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ – ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਬਿਨਾਂ ਰੌਲਾ ਪਾਏ ਬਹਿਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਬਿਨਾਂ ਰੁਕਾਵਟ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢੇ ਅਸਹਿਮਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਹਰਾਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਇਸ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਦੇ ਵੀ ਅਸਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। “ਕਲਪਨਾ ਹੈ,” ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। “ਹਕੀਕਤ ਛਤਾ ਮਾਈਕ ਮੁੱਕੇ ਕਰ ਦੇਨੇ ਯਾ ਫਿਰ ਨਾਰੇਬਾਜ਼ੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜੰਦੀ।”

ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹਿੱਸਾ ਨਕਲੀ ਮਤੇ ਸਨ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੋਜ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ, ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਤਰਕ ਨਾਲ ਸਮਝਾਏ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਅਜਿਹੀ ਡਰਾਫਟਿੰਗ ਦੇਖੀ ਗਈ ਸੀ… ਖੈਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ। ਕੁਝ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਜੋੜਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ: “ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮਤਾ ਜੋ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।”

ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਨਕਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸੈਸ਼ਨ ਨੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਚਲਾ ਰਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਗੀ ਭਰੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਉਮੀਦ ਹੈ – ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੁਝ ਵੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਲਾ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖੀ ਹੈ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਭਾਗੀਦਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਾਨੂ ਤਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਕਲੀ ਸਭਾ ਕਰਨ ਆਈ ਹੈ। ਪਰ ਜਾਦੋ ਦੇਖੇ ਕੀ ਅਸਲ ਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੁੰਦਾ… ਲੱਗ ਗਿਆ ਅੱਸੀ ਫੁੱਲ-ਟਾਈਮ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਫਿਰ ਆ!”