ਯੂ.ਐੱਸ. ਰਾਜਨੀਤਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ-ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਘੀ ਗਣਰਾਜ ਹੈ, ਭਾਵ ਸ਼ਕਤੀ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ (ਰਾਸ਼ਟਰੀ) ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹੈ, ਜੋ 1787 ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਸਰਕਾਰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਨੇਤਾ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਯੂਐਸ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਵਿਧਾਨਕ, ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ। ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਵੱਖਰਾਕਰਨ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਨਾ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਹਰੇਕ ਸ਼ਾਖਾ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਦੂਜੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਾਖਾ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਚੈਂਬਰ ਹਨ: ਸੈਨੇਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਭਾ। ਸੈਨੇਟ ਦੇ 100 ਮੈਂਬਰ ਹਨ – ਹਰੇਕ ਰਾਜ ਤੋਂ ਦੋ – ਜੋ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਊਸ ਆਫ ਰਿਪ੍ਰਜ਼ੈਂਟੇਟਿਵ ਦੇ 435 ਮੈਂਬਰ ਹਨ, ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਰਾਜ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਾਂਗਰਸ ਕੋਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਘੀ ਬਜਟ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇਣਾ, ਯੁੱਧ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸ਼ਾਖਾ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸ਼ਾਖਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੋ ਵਾਰ ਸੇਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਮੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੈਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕੋਲ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਬਿੱਲਾਂ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਕਰਨ, ਸੰਘੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ (ਸੈਨੇਟ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਨਾਲ), ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਚਲਾਉਣ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਕੈਬਨਿਟ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਭਾਗਾਂ ਅਤੇ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਨਿਆਂਇਕ ਸ਼ਾਖਾ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਿਰਪੱਖ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਸ਼ਾਖਾ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਅਦਾਲਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਨੌਂ ਜੱਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਨੇਟ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਜੀਵਨ ਲਈ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਰਿਟਾਇਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਹਟਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਅਪੀਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਘੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਹਨ। ਨਿਆਂਇਕ ਸ਼ਾਖਾ ਕੋਲ ਨਿਆਂਇਕ ਸਮੀਖਿਆ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਦਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਜਾਂ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਯੂਐਸ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੰਘਵਾਦ ਹੈ, ਜੋ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ 50 ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵੰਡਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਰਾਜ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੰਵਿਧਾਨ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ, ਕਾਰਜਪਾਲਿਕਾ (ਗਵਰਨਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ), ਅਤੇ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਬਸ਼ਰਤੇ ਉਹ ਸੰਘੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਣ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਫੈਡਰਲ ਸਰਕਾਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ, ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਜੀ ਵਣਜ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦੀ ਹੈ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ, ਆਵਾਜਾਈ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ, ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।

ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਵੰਡ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ “ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ” ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨੀਤੀਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਅਪਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਜਟਿਲਤਾ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵੀ ਟਕਰਾਅ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਰਾਜ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਸੰਘੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚੋਣਾਂ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਗਰਿਕ ਸਥਾਨਕ, ਰਾਜ ਅਤੇ ਸੰਘੀ ਪੱਧਰਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਵੋਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਘੀ ਚੋਣਾਂ ਹਰ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਲਈ ਵੋਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਰੇ 435 ਮੈਂਬਰ ਹਰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਸੈਨੇਟ ਦੇ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਮੈਂਬਰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚੋਣ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਅਮਰੀਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਇਲੈਕਟੋਰਲ ਕਾਲਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਚੋਣਵੇਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਗਿਣਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਰਾਜ ਇੱਕ ਵਿਨਰ-ਲੈਣ-ਸਾਰੇ ਨਿਯਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅ ਵੋਟ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਉਸਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੋਣਾਤਮਕ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੱਲ 538 ਇਲੈਕਟੋਰਲ ਵੋਟਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 270 ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਉੱਤੇ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੈ: ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਪਾਰਟੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ ਛੋਟੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਿਬਰਟੇਰੀਅਨ ਪਾਰਟੀ ਜਾਂ ਗ੍ਰੀਨ ਪਾਰਟੀ, ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦੋ ਮੁੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਬਹਿਸਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਮੀਦਵਾਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਯੂਐਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਨ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਹਰੇਕ ਸ਼ਾਖਾ ਕੋਲ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਦੂਜੀਆਂ ਦੋ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਂਗਰਸ ਦੋਵਾਂ ਚੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਵੋਟ ਨਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਵੀਟੋ ਨੂੰ ਓਵਰਰਾਈਡ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ
Yū.Aisa. Rājanītaka praṇālī dī jāṇa-pachāṇa-satanāma sigha cāhala