ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ ਦੀ ਪਕੜ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ: ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਜੀ.ਐਨ.ਡੀ.ਯੂ) ਦੇ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ (ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ) ਦੇ ਮੁਖੀ ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਵਿਚਕਾਰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਨੇ ਭਾਗਵਤ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥ ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਸਿੱਖ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਤਵ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਇਸ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਦਮ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ‘ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ ਕਿ ਆਰਐਸਐਸ, ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ ਜਿਸਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਏਜੰਡੇ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਹੁਣ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਜੋ ਕਦੇ ਆਜ਼ਾਦ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੋਕਾਚਾਰ ਦੇ ਗੜ੍ਹ ਸਨ, ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਰਦੇਸੀ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੂਖਮਤਾ ਨਾਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ “ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਏਕੀਕਰਨ” ਦੀ ਆੜ ਹੇਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਧਨਾਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਆਰਐਸਐਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਰੱਖਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਅਧਾਰਤ ਵੰਡਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਇੱਕ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਵਾਲੇ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਉਲਟ ਹਨ। ਅੱਜ, ਉਹੀ ਤਾਕਤਾਂ ਜੋ ਕਦੇ ਇਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ, ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਨੀਂਹ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਆਰਐਸਐਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਕੋਈ ਇਕੱਲੀ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਸਕੂਲ ਬੋਰਡਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਤੱਕ, ਮੁੱਖ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਹੁਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਟੀਚਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ – ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਭਗਵਾਂ ਬਣਾਉਣਾ, ਵੱਖਰੀ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ।
ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਾਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਜੋਂ ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਿੰਦੂਤਵ ਤਾਕਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਈਜੈਕ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਨਾਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਣਗੇ। ਇਹ ਹਰ ਸਹੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਉੱਠੇ।
ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਲਚਕੀਲੇਪਣ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਿਆ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਥੰਮ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੀਐਨਡੀਯੂ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਿਗਾੜ ਦੇ ਸਾਧਨ ਬਣਨ ਦੇਣਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਵੇਗਾ ਬਲਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਵੀ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦੇਵੇਗਾ।
ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨੂੰ ਹਰ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਫਿਰਕੂ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
